Co jedzą ryby?

W stawach hodowlanych podstawowym źródłem pożywienia dla ryb jest pokarm naturalny. W jego skład wchodzą różnorodne organizmy żyjące w wodzie, takie jak:

• fitoplankton – mikroskopijne glony i rośliny wodne, stanowiące ważne źródło energii dla narybku;
• zooplankton – drobne skorupiaki i pierwotniaki, będące doskonałym pokarmem białkowym dla młodych ryb;
• bentos – organizmy denne, np. larwy owadów, ochotki, robaki wodne, mięczaki;
• roślinność wyższa – niektóre gatunki ryb (np. amur) zjadają młode pędy roślin i glony nitkowate.

Rodzaj pobieranego pokarmu zależy od gatunku ryby. Na przykład karp żywi się głównie bentosem i resztkami roślin, amur preferuje rośliny, a pstrąg – organizmy zwierzęce.

Dokarmianie ryb

Choć stawy produkują naturalny pokarm, często nie wystarcza on, aby pokryć zapotrzebowanie rosnących populacji ryb. Dlatego stosuje się dokarmianie, które polega na dostarczaniu rybom dodatkowego pożywienia.

Korzyści płynące z właściwego dokarmiania to:

• przyspieszenie wzrostu ryb;
• poprawa kondycji i zdrowotności;
• zwiększenie plonów z hektara stawu;
• skrócenie okresu hodowli;
• lepsze wykorzystanie zdolności produkcyjnych stawu.

Dokarmianie jest szczególnie ważne w intensywnych systemach hodowli, w których obsada ryb jest duża i naturalna baza pokarmowa szybko się wyczerpuje.

Pokarm w stawach hodowlanych

Pokarm stosowany w dokarmianiu ryb można podzielić na kilka podstawowych grup:

• zboża i ich produkty – np. pszenica, jęczmień, kukurydza, otręby. Są łatwo dostępne i tanie, a jednocześnie dostarczają węglowodanów i energi;
• pasze treściwe i granulaty – specjalnie przygotowane mieszanki paszowe, zawierające odpowiednią ilość białka, tłuszczu, witamin i minerałów;
• pasze pochodzenia roślinnego – siekana zielonka z lucerny, koniczyny lub młode trawy, szczególnie dla roślinożernych gatunków ryb;
• pasze pochodzenia zwierzęcego – mączki rybne, mączki mięsno-kostne, używane w hodowli drapieżnych gatunków.

Ważne, aby pokarm był świeży, odpowiednio przygotowany i nie powodował zanieczyszczenia wody.

Technika karmienia

Prawidłowy sposób podawania paszy ma ogromne znaczenie. Pokarm powinien być podawany regularnie, w stałych porach dnia, najlepiej rano lub wczesnym popołudniem, kiedy temperatura wody sprzyja aktywnemu żerowaniu.

Najczęściej stosuje się:

• karmienie ręczne – rozsypywanie paszy w kilku punktach stawu;
• automaty paszowe – urządzenia, które dozują paszę w określonych odstępach czasu;
• pływające tratwy lub karmniki – które utrzymują paszę w jednym miejscu, co ułatwia kontrolę spożycia.

Karmienie należy prowadzić w taki sposób, aby pasza była w całości zjedzona w krótkim czasie. Nadmiar pokarmu gnije i pogarsza jakość wody, co może prowadzić do chorób ryb.

Pasze i dawka pokarmowa

Ilość podawanej paszy zależy od:

• gatunku ryby,
• temperatury wody,
• wieku i wielkości ryby;
• ilości naturalnego pokarmu w stawie.

Przykładowo, dla karpia dawka dzienna wynosi zazwyczaj 2–5 procent masy ciała ryb. Oznacza to, że jeśli w stawie znajduje się 1000 kg ryb, należy podać około 20–50 kg paszy dziennie (w zależności od warunków). Ważne jest również zróżnicowanie pokarmu – łączenie pasz treściwych z naturalnym żerowaniem poprawia wyniki hodowli.

Karmienie chlebem

W wielu gospodarstwach hobbystycznych ryby są karmione chlebem. Choć ryby chętnie go zjadają, nie jest to polecany sposób żywienia w hodowli profesjonalnej.

• Chleb pęcznieje w żołądku ryb, co może powodować problemy trawienne.
• Pieczywo zawiera sól, konserwanty i drożdże, które mogą szkodzić.
• Chleb szybko pleśnieje w wodzie, pogarszając jej jakość.

Jeżeli już stosuje się chleb, powinien to być produkt niesolony, bez dodatków i podawany w niewielkich ilościach jako dodatek, a nie główne źródło pożywienia.

Karmienie zielonką z traw

Niektóre gatunki ryb, zwłaszcza amur biały, bardzo dobrze wykorzystują zieloną masę roślinną. Zielonka z młodych traw, lucerny lub koniczyny może stanowić wartościowy pokarm uzupełniający.

• Najlepiej: podawać zielonkę świeżą, drobno pociętą.
• Umieszczać ją w specjalnych karmnikach pływających, aby nie opadała na dno.
• Unikać roślin zanieczyszczonych lub opryskiwanych środkami chemicznymi. Zielonka jest tania i łatwo dostępna, a ponadto wpływa korzystnie na zdrowie i wzrost ryb roślinożernych.

Żywienie ryb zimą

Zimą metabolizm ryb ulega znacznemu spowolnieniu z powodu niskiej temperatury wody. W tym czasie ryby:

• żerują bardzo słabo lub wcale,
• spędzają czas przy dnie w stanie półspoczynku,
• nie wymagają regularnego karmienia.

W okresie zimowym nie prowadzi się intensywnego dokarmiania, aby nie zanieczyszczać wody zalegającym pokarmem. Jeśli jednak temperatury są łagodne (np. powyżej 8°C) i ryby wykazują aktywność, można podawać minimalne ilości lekkostrawnej paszy. Bardzo ważne jest natomiast zapewnienie odpowiedniego natlenienia wody i przerębli, aby zapobiec przydusze zimowej.

Odpowiednie żywienie ryb w stawach hodowlanych ma kluczowe znaczenie dla efektywności produkcji. Właściwie dobrana pasza, prawidłowe dawkowanie oraz umiejętna technika karmienia pozwalają uzyskać szybki przyrost masy ryb i dobre wyniki ekonomiczne.

Najważniejsze zasady prawidłowego żywienia ryb

• Łączyć naturalny pokarm stawowy z dokarmianiem.
• Dostosować ilość paszy do temperatury, gatunku i wielkości ryb.
• Unikać przekarmiania i zanieczyszczania wody.
• Stosować pasze dobrej jakości, a nie produkty odpadowe, takie jak chleb.
• Zimą ograniczyć lub wstrzymać karmienie.

Tekst: Tadeusz Pertek, kierownik Powiatowego Zespołu Doradztwa Rolniczego w Czarnkowie

Zdjęcie: Maciej Zimnicki, Sekcja Promocji i Wydawnictw WODR