Nowe technologie w produkcji zwierzęcej
Produkcja zwierzęca jest istotną częścią rolnictwa. Chów i hodowla zwierząt pozwalają rolnikom i hodowcom na wyprodukowanie żywca, mleka i jaj w bardzo dobrej jakości, z których zakłady mięsne, przetwórcze oraz mleczarnie produkują zdrową i smaczną żywność. Coraz większą rolę w produkcji odgrywają nowe technologie, które wyznaczają standardy.
Najważniejsze zwierzęta hodowlane w Polsce to trzoda chlewna, bydło i drób. Mniejsze znaczenie mają owce, kozy, konie czy zwierzęta futerkowe. Zwierzęta dostarczają przede wszystkim mięsa, a ponadto mleka, jaj, tłuszczu, kości, skór, pierza, wełny, miodu i innych.
W produkcji zwierzęcej w większości wypadków jedynie nowoczesne metody chowu i hodowli zwierząt gospodarskich, a także pszczół, pozwalają na ograniczenie kosztów produkcji, a co za tym idzie, zwiększenie jej opłacalności. Osiągnięcie wysokiej wydajności, zdrowotności, długowieczności czy odpowiednich wyników rozrodu to podstawa dzisiejszej produkcji zwierzęcej.
Chów zwierząt gospodarskich wykazuje ścisłą współzależność z produkcją roślinną, która dostarcza niezbędnych pasz. Wraz z intensyfikacją chowu coraz większego znaczenia nabierają pasze przemysłowe, czyli mieszanki uzyskiwane z surowców roślinnych i zwierzęcych (mączka rybna, kości). W Polsce chów zwierząt jest średnio rozwinięty, a jego znaczenie od roku 1980 systematycznie maleje. Świadczy o tym spadek pogłowia wszystkich zwierząt gospodarczych. Nie jest to jednak zjawisko niepokojące, ponieważ mamy na rynku obecnie wystarczającą ilość mięsa, mleka i jaj.
Liczebność gatunków zwierząt hodowlanych w Polsce
Dane z 2018 roku wskazują, że:
- bydło - 6,2 miliona - od 1990 roku pogłowie zmniejszyło się prawie dwukrotnie; obecnie hodowla prowadzona jest głownie w dużych (liczących kilkaset sztuk), specjalistycznych gospodarstwach, których najwięcej znajduje się głównie na Mazowszu, Podlasiu, Wielkopolsce;
- trzoda chlewna - 11,2 miliona - pogłowie również gwałtownie spadło; w hodowli dominuje Wielkopolska, Kujawy i Opolszczyzna;
- drób – 201 milionów - hodowla drobiu w Polsce jest tak samo powszechna jak w Europie czy na świecie, nasz kraj liczy się w gronie europejskich hodowców gęsi i kaczek;
- owce - 0,27 miliona - najbardziej radykalnie, bo blisko dwudziestokrotnie spadła hodowla w porównaniu do lat 1990-2018; owce hoduje się głównie na terenach górskich, a także w Wielkopolsce i na Podlasiu;
- konie - 0,27 miliona - trzeba zaznaczyć, że nie chodzi tu o konie w gospodarstwach rolnych, tylko o szlachetne odmiany trzymane w stadninach (np. w Janowie Podlaskim, Kozienicach, Mosznej) do celów rekreacyjnych i sportowych.
Z uwagi na specyficzny charakter organizmu zwierzęcia i charakter relacji człowiek-zwierzę, wzrasta zainteresowanie oddziaływaniem stosowanych technologii i sposobów postępowania ze zwierzętami na stan ich dobrostanu, zdrowia oraz odziaływania na środowisko. Wraz z postępującym procesem intensyfikacji i koncentracji produkcji rolnej, jednostronnym doskonaleniem zwierząt w kierunku wzrostu ich wydajności oraz zmianami technologicznymi, narastał problem nierównowagi między celami ekonomicznymi, ekologicznymi i społecznymi w rolnictwie.
Zmiany w zakresie hodowli muszą być powiązane z zapewnieniem lepszego dobrostanu zwierząt, ich zdrowia i ochrony środowiska. Konieczne też jest zwiększenie uwagi w zakresie wiedzy producentów dotyczącej chowu, technologii produkcji i ochrony zwierząt.
Głównymi czynnikami warunkującymi rozwój sektora produkcji zwierzęcej są: wzrost światowej populacji ludzi, wzrost dochodów i wzrost spożycia.
W połowie lat 70-tych 20. wieku zaczęto wprowadzać do gospodarki nową dziedzinę nauki - inżynierię genetyczną, czyli organizmy zmodyfikowane genetycznie (GMO). Posłużyły one do konstruowania wydajniejszych odmian roślin, na przykład kukurydzy, wykorzystywanych głownie do produkcji tańszych pasz.
Produkcja trzody chlewnej
Rynek trzody chlewnej od kilku lat mierzy się z wieloma problemami, między innymi afrykańskim pomorem świń (ASF) czy wahaniem cen. Aby uzyskać dobre wyniki w chowie i hodowli trzody chlewnej istotne jest prowadzenie nowoczesnych rozwiązań technologicznych zgodnych z zastosowaniem zrównoważonej produkcji w zgodzie z ochroną środowiska naturalnego.
Technologie powinny być ukierunkowane na prowadzenie produkcji niskoemisyjnej i niskoenergetycznej z uwzględnieniem dobrostanu zwierząt i zapewnieniu im odpowiednich warunków środowiskowych. Zmiany w technologii produkcji, powodujące polepszenie warunków i szybsze metody uzyskiwania produktów oznaczają postęp technologiczny. Jego podstawą jest wiedza, umiejętność wytworzenia lub wykorzystania dostępnych środków produkcji.
Nowoczesne technologie są niemożliwe do zastosowania bez posiadania określonych maszyn czy urządzeń. Z postępem technologicznym wiąże się reżim technologiczny, który oznacza realizowanie wszystkich ilościowych i jakościowych zaleceń oraz wymogów stawianych przez technologię. Błędy w technologii rzutują w przyszłości na wysokie koszty wytwarzania lub uzyskanie niskiej jakości, co wpływa na pogorszenie sytuacji producenta. Technologia i organizacja produkcji powiązane są z wielkością i warunkami gospodarstwa.
W chowie trzody chlewnej wybór technologii produkcji uwarunkowany jest:
- potrzebami bytowymi zwierząt,
- konstrukcją budynków inwentarskich,
- mechanizacją prac,
- skalą produkcji,
- posiadanym areałem ziemi,
- jakością gleb,
- obowiązującymi przepisami prawa.
Technologie stosowane w chowie trzody chlewnej obejmują system utrzymania zwierząt, system żywienia, transportu i zadawania pasz, oraz system usuwania odchodów. Świat technologii w produkcji trzody chlewnej daje mnóstwo możliwości, w każdym z sektorów hodowli można zastosować nawet kilkanaście rozwiązań.
Produkcja bydła mlecznego
Systematyczne unowocześnianie technologii bydła mlecznego sprzyja poprawie jej efektywności oraz utrzymaniu wymaganego dobrostanu zwierząt. Wdrażanie nowych technologii dotyczy każdej ze stref funkcjonowania obory i jej otoczenia, co przekłada się zarówno na ilościowe, jak i jakościowe wskaźniki produkcji mleka.
Celem doskonalenia technologii produkcji bydła mlecznego jest poprawa wydajności zwierząt i stworzenie krowom komfortowych warunków przebywania w pomieszczeniach inwentarskich. Komfort i bezpieczeństwo w przypadku krów przekładają się na poprawę wskaźników produkcyjnych, co tym bardziej podkreśla rolę kompleksowego podejścia do wzrostu produkcji mleka, nie tylko poprzez żywienie.
Doskonalenie produkcji mleka powinno prowadzić do oszczędności nakładów pracy i energii oraz obniżenia kosztów produkcji, co decyduje o osiąganej efektywności ekonomicznej. Gospodarstwa specjalizujące się w produkcji mleka zmuszone są do wprowadzenia zmian w zarządzaniu stadem i w pracy gospodarstwa. Możliwe jest to dzięki mechanizacji, automatyzacji i robotyzacji.
W zarządzaniu stadem stosuje się coraz więcej rozwiązań technologicznych pomagających w podejmowaniu decyzji. Są to między innymi czujniki pomiarowe, które umieszcza się na zwierzętach lub w ich otoczeniu. Ich zadaniem jest monitorowanie poszczególnych osobników oraz ich identyfikacja.
Produkcja bydła mięsnego
Sektor hodowli bydła zdominowany jest przez producentów mleka. Wśród szerokiej skali produkcji bydła mięsnego tylko dwa mają wysokie znaczenie gospodarcze: opas cieląt z bydła ras mlecznych do wysokich mas ciała oraz produkcja bydła czystorasowego.
Jedynie wysoka jakość wołowiny jest w stanie osiągać zadawalające efekty ekonomiczne. Atutem przemawiającym za hodowlą bydła mięsnego są niezbyt wygórowane wymagania żywnościowe i technologiczne tych zwierząt, które wbrew pozorom umożliwiają produkcję bardzo dobrej jakości mięsa.
Bydło mięsne jest obecnie jednym z nielicznych gatunków zwierząt gospodarskich, który może być utrzymywany w warunkach naturalnych. W większości gospodarstw bydło jest opasane w systemie ekstensywnym, czyli z wykorzystaniem zielonych użytków rolnych. Wszystkie systemy utrzymania bydła mięsnego są ściśle powiązane z wypasem. Specyfika i opłacalność produkcji oraz hodowli jest uzależniona od kosztów żywienia. Na wybór systemu utrzymania ma duży wpływ rasa i jej odporność na niekorzystne warunki środowiska.
Wprowadzenie zasad zrównoważonego rozwoju w produkcji zwierzęcej jest nieuniknione. Jest to związane z rosnącą świadomością konsumentów oraz podatników, którzy oczekują takich standardów produkcji, które sprzyjają ochronie środowiska naturalnego, podnoszeniu dobrostanu zwierząt, zachowaniu bioróżnorodności środowiskowej roślin i zwierząt, a także odpowiadającą na rosnącą wrażliwość etyczną, co jest szczególnie ważne w kontekście produkcji zwierzęcej.
