Uproszczenia w integrowanej produkcja roślin w uprawie kukurydzy
Kukurydza stała się jedną z najczęściej uprawianych roślin w systemie integrowanej produkcji. W 2022 roku wydano 128 certyfikatów dla kukurydzy, obejmujących łącznie 445 hektarów. W 2023 roku liczba certyfikatów gwałtownie wzrosła do 2620, co odpowiadało powierzchni 7200 hektarów.
Ten wzrost zainteresowania był w dużej mierze wynikiem wprowadzenia płatności w ramach ekoschematów, co przyczyniło się do zwiększenia opłacalności produkcji kukurydzy.
Metodyka integrowanej produkcji kukurydzy została zatwierdzona przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa zgodnie z ustawą o środkach ochrony roślin. Aktualna wersja to czwarte wydanie, zmienione.
Metodyka zawiera szczegółowe wytyczne dotyczące wymagań klimatycznych i glebowych dla uprawy kukurydzy, doboru stanowiska i przedplonu, doboru odmian z listy zalecanej dla danego województwa, przedsiewnej uprawy roli i siewu kukurydzy, zbilansowanego nawożenia obejmującego zapotrzebowanie na azot, fosfor, potas, magnez, wapń i siarkę oraz integrowanej ochrony przed agrofagami, obejmującej regulację zachwaszczenia, ograniczanie chorób oraz strat powodowanych przez szkodniki. Zawiera również metody chemiczne i niechemiczne ochrony, ochronę entomofauny pożytecznej oraz zasady higieniczno-sanitarne podczas zbioru kukurydzy.
Ponadto metodyka zawiera szczegółowe informacje dotyczące prowadzenia dokumentacji oraz listę obligatoryjnych czynności i zabiegów wymagających stuprocentowej zgodności z punktami kontrolnymi.
Obowiązki te należy dokumentować w notatniku integrowanej produkcji roślin. Dołączona jest także lista kontrolna dla upraw rolniczych, podzielona na wymagania podstawowe, wymagania dodatkowe dla upraw polowych oraz zalecenia.
Metodyka obejmuje zarówno klasyczną uprawę roli, jak i systemy uproszczone. Kukurydza dobrze toleruje uproszczenia, takie jak spłycanie orki, co pomaga w zapobieganiu degradacji gleby.
Popularnym rozwiązaniem jest uprawa pasowa, ograniczająca szerokość uprawionego pasa do mniej niż połowy, pozostawiając międzyrzędzia nienaruszone, co sprzyja ochronie środowiska. Badania potwierdzają przydatność technologii uproszczonej uprawy, jednak stosowanie siewu bezpośredniego wymaga wiedzy i doświadczenia oraz specjalistycznego sprzętu. Klasyczna uprawa roli z orkami nadal odgrywa kluczową rolę w ochronie roślin przed patogenami i szkodnikami. Po zbiorze kukurydzy zaleca się zastosowanie rozdrabniacza resztek pożniwnych oraz wykonanie jesiennej orki, która ogranicza liczebność patogenów i szkodników.
Orka jesienna pomaga w walce z fitofagami, takimi jak drutowce, omacnica prosowianka czy stonka kukurydziana, oraz zachwaszczeniem. W uprawach uproszczonych częściej występują chwasty wieloletnie, podczas gdy w tradycyjnych dominują gatunki jednoroczne. Ponadto orka minimalizuje zagrożenie chorobami bakteryjnymi i grzybowymi, takimi jak bakteryjna plamistość liści kukurydzy, fuzarioza kolb, rdza kukurydzy czy głownia kukurydzy. Metodyka podkreśla także, że wiosenna uprawa roli powinna być płytka, aby zapobiec przesuszeniu gleby i zapewnić optymalne warunki kiełkowania. Ważnym elementem ochrony przed agrofagami pozostaje jesienna orka, eliminująca zimujące stadia szkodników i patogenów.
Systemy uproszczonej uprawy obejmują trzy główne metody: uprawę zerową, system bezorkowy oraz uprawę pasową. Uprawa zerowa (siew bezpośredni) polega na rezygnacji z uprawy pożniwnej, a siew wykonywany jest bezpośrednio w ściernisko przy minimalnej ingerencji w glebę. Jest stosowana głównie w suchych rejonach USA, Kanady, Rosji, Ukrainy i Australii, ale ze względu na ryzyko obniżenia plonów i konieczność większego zużycia herbicydów pozostaje mało popularna.
System bezorkowy (uproszczony) zastępuje tradycyjną orkę narzędziami spulchniającymi, co zmniejsza ugniatanie gleby i redukuje zużycie paliwa. Resztki pożniwne tworzą warstwę ochronną zapobiegającą erozji i utracie wilgoci. Metoda ta wymaga starannego doboru środków ochrony roślin, ponieważ może prowadzić do wzrostu zachwaszczenia i rozwoju chorób. Jest szczególnie korzystna w gospodarstwach wielkoobszarowych, choć jej wdrożenie wiąże się z koniecznością zakupu drogiego sprzętu. Uprawa pasowa (strip-till) polega na spulchnianiu wąskich pasów gleby, w które wysiewane są nasiona, co pozwala na zmniejszenie zużycia paliwa i stabilizację plonowania w trudnych warunkach pogodowych. Może być łączona z aplikacją nawozów, jednak wymaga precyzyjnych systemów nawigacyjnych i specjalistycznych maszyn o dużej mocy, co podnosi koszty początkowe.
Obecnie duża część rolników odchodzi od tradycyjnych zabiegów uprawnych w postaci orki jesiennej bądź wiosennej, wykorzystując tym samym uproszczone systemy uprawy. Metodyka dla buraka jasno określa, iż uproszczenia w zmianowaniu, pielęgnacji mechanicznej, a także w uprawie roli przyczyniły się do wystąpienia chwastów odpornych w obrębie gatunku dotychczas uznawanego jako wrażliwy na daną substancję czynną.
Właściwie przeprowadzona orka zimowa przyczynia się do redukcji liczebności nasion chwastów w glebie, uznając tym samym orkę za agrotechniczną metodę walki z chwastami. Metodyka dla ziemniaka podkreśla, że podstawowym i zarazem najważniejszym zabiegiem uprawy jesiennej jest orka przedzimowa, wpływająca na nawożenie obornikiem, rozmieszczenie składników odżywczych, niszczenie agrofagów oraz magazynowanie wody.
Tekst: Martyna Jakuboszczak, doradca WODR w powiecie wolsztyńskim
Zdjęcie: Maciej Zimnicki, Sekcja Promocji i Wydawnictw WODR
Źródło: Bereś P.K., Mrówczyński M., Kierzek R., Węgorek P., Sosnowska D., Korbas M., Matyjaszczyk E., Sulewska H., Adamczyk J., Szulc P., Warzecha R., Siekaniec Ł., Janiak W., Paradowski A., Fiedler Ż., Olejarski P., Krawczyk K., Trzmiel L., Zamojska J., Pruszyński G., Danielewicz J., Wachowiak H., Gorzała G., Obst A., Piątek E., Metodyka integrowanej ochrony i produkcji kukurydzy dla doradców. Wyd. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Poznań 2016, 262 ss.