Aspekty prawne uprawy konopi siewnych (włóknistych) w Polsce
Uprawa konopi w Polsce nie podlegała żadnym formalnym ograniczeniom aż do roku 1985 r., kiedy to po raz pierwszy uchwalono ustawę o zapobieganiu narkomanii. Ta pierwsza jej wersja regulowała zasady uprawy konopi, jednak nie wprowadzała granicznej zawartości obecnego w konopiach tetrahydrokanabinolu (THC) oraz umożliwiała uprawę wyłącznie tzw. konopi włóknistych na potrzeby przemysłu włókienniczego.
W roku 1997 weszła w życie kolejna ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, wprowadzająca limit zawartości THC w suchej masie wiech konopi na poziomie 0,2%. Ustawa rozszerzyła możliwość uprawy konopi o potrzeby przemysłu chemicznego, celulozowo-papierniczego oraz nasiennictwa. Sprecyzowała też, że kompetentnym organem do wydawania zezwolenia na uprawę konopi jest wójt lub burmistrz (prezydent miasta) właściwy dla położenia uprawy. Nadzór nad uprawami sprawował urząd gminy właściwy ze względu na miejsce położenia plantacji. Ustawa zawęziła również podmioty uprawnione do prowadzenia kontraktacji konopi do podmiotów posiadających odpowiednie zezwolenie (na skup i/lub przetwórstwo konopi) wojewody lub marszałka województwa właściwego dla położenia uprawy.
Kolejną ustawą ustanawiającą ramy prawne uprawy konopi w Polsce była ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z 29 lipca 2005 r. Poszerzyła ona możliwości uprawy konopi włóknistych o potrzeby: przemysłu spożywczego, kosmetycznego, farmaceutycznego i materiałów budowlanych. Utrzymany został limit zawartości THC w wiechach konopi na poziomie 0,2%. Instytucją odpowiedzialną za nadzór nad plantacjami konopi została Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. ARiMR uzyskała również kompetencje kontroli zawartości THC w roślinach (wiechach) konopi.
Warto wspomnieć, że procedura uzyskania zezwolenia na uprawę konopi wymagała od rolnika decyzji o uprawie konkretnej odmiany konopi, na konkretnym polu niejednokrotnie z ponad półrocznym wyprzedzeniem, co nie ułatwiało rolnikowi podjęcia decyzji o uprawie.
Zmiany w przepisach
Ostatnia nowelizacja ustawy z dnia 23 marca 2022 r. wprowadziła istotne i kluczowe z punktu widzenia uprawy zmiany.
Pierwszą istotną zmianą jest podwyższenie poziomu sumy THC i THCA do 0,3% w suchej masie ziela (wiechy) konopi. Niezależnie od utrzymania wymogu uprawy na potrzeby określonych gałęzi przemysłu, wprowadzono pojęcie celu uprawy.
Ustawa wprowadza następujące cele uprawy konopi: hodowlę odmian konopi włóknistych, rekultywację i remediację gruntów, spożywcze, weterynaryjne, paszowe, pszczelarskie, nawozowe i izolacyjne. Jednocześnie nowelizacja zmienia nieco rozumienie potrzeb, na które konopie można uprawiać oraz poszerza je.
Obecnie konopie można uprawiać na potrzeby włókiennicze, chemiczne, celulozowo-papiernicze, kosmetyczne, farmaceutyczne, produkcji materiałów budowlanych, nasiennictwa, energetyczne, produkcji materiałów kompozytowych i naturalnych środków ochrony roślin oraz potrzeby naukowo-badawcze.
Ustawa umożliwia również, oprócz wcześniej występujących wymogów posiadania umowy z podmiotem uprawnionym do skupu/przerobu konopi i przetwarzania we własnym zakresie, uprawę konopi na potrzeby własne. Limituje jednak w takim wypadku maksymalną powierzchnię uprawy do 1 hektara rocznie, a możliwe cele uprawy ogranicza do spożywczych, paszowych, weterynaryjnych, pszczelarskich, nawozowych i izolacyjnych.
Natomiast potrzeby, na które konopie można uprawiać ograniczone są do produkcji materiałów budowlanych, kompozytowych i naturalnych środków ochrony roślin, włókiennicze, energetyczne oraz rekultywacji i remediacji gruntów.
W przypadku uprawy na rzecz podmiotu uprawnionego do skupu lub/i przerobu konopi, bądź na potrzeby własne uprawa jest możliwa na wszystkie cele przewidziane w ustawie.
Rejestracja w krajowym rejestrze konopi włóknistych
Nowelizacja przepisów znacznie uprościła również procedurę związaną z umożliwieniem plantatorowi uprawy konopi włóknistych. Zamiast kilkumiesięcznej procedury uzyskania zezwolenia na uprawę, obejmującej kilka urzędów, wystarczy zarejestrować się jako producent w krajowym rejestrze konopi włóknistych w Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (KOWR).
Odbywa się to za pośrednictwem wniosku, jaki trzeba wypełnić i złożyć (przed wysiewem nasion) do dyrektora terenowego oddziału KOWR, właściwego ze względu na miejsce prowadzenia uprawy.
Wniosek obejmuje różne warianty celów i potrzeb dlatego warto przed jego wypełnieniem zapoznać się z broszurami informacyjnymi. Wniosek i broszury informacyjne są dostępne na stronie internetowej KOWR: www.gov.pl/web/kowr/warunki-formularze jako plik PDF lub WORD.
Do wniosku należy dołączyć kopię faktury zakupu nasion, etykiety z opakowania nasion oraz dowód uiszczenia opłaty skarbowej – wymóg taki wynika z zapisów ustawy. Należy je również zachować dla ewentualnej kontroli.
Osoba wnioskująca o wpis do rejestru nie może być karana za przestępstwa i wykroczenia związane z uprawą roślin zakazanych na mocy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, posiadaniem substancji narkotycznych albo uprawą konopi włóknistych lub maku niskomorfinowego wbrew przepisom ustawy.
Na stronie dostępne są również wnioski, które należy wypełnić w przypadku rezygnacji z prowadzenia uprawy konopi (zawieszenia lub wykreślenia z rejestru producentów konopi). W ciągu 14 dni od przyjęcia wniosku KOWR wysyła zawiadomienie o wpisie do rejestru, o ile wniosek wypełniono poprawnie.
Autor: Przemysław Baraniecki, Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich Państwowy Instytut Badawczy