Zmiany w płatnościach ekologicznych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej
Nowa perspektywa Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) na lata 2023- 2027 wprowadza wiele zmian w funkcjonowaniu gospodarstw rolnych. W nowej WPR znajduje się dalsze wsparcie rolnictwa ekologicznego.
Co do zasady definicja rolnictwa ekologicznego nie uległa zmianie i jako „rolnictwo ekologiczne” rozumiemy, zgodnie z WPR, prowadzenie produkcji rolniczej w sposób łączący:
- najkorzystniejsze dla środowiska praktyki,
- ochronę zasobów naturalnych,
- wysoki stopień różnorodności biologicznej,
- stosowanie wysokich standardów dotyczących dobrostanu zwierząt
w wyniku czego oferujemy konsumentom wyrobów wytwarzanych przy użyciu substancji naturalnych i naturalnych procesów.
Warunki przyznania płatności
Tak, jak w poprzednich latach o płatność ekologiczną może ubiegać się rolnik:
- rozumiany jako osoba fizyczna lub prawna albo grupa takich osób,
- prowadzący działalność rolniczą,
- objęty nadzorem jednostki certyfikującej w ramach systemu kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym.
Wnioskodawca programu ekologicznego musi posiadać na terytorium Polski gospodarstwo rolne o powierzchni użytków rolnych wynoszącej co najmniej 1 hektar (ha), w którym zgłosi do wsparcia działkę o minimalnej powierzchni 0,1 ha. Do płatności ekologicznych kwalifikują się użytki rolne, czyli grunty orne, trwałe użytki zielone oraz uprawy trwałe-sadownicze.
Niezależnie od warunków przyznania płatności, wnioskodawca musi prowadzić produkcję ekologiczną zgodnie z przepisami unijnymi oraz krajową ustawą o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej.
Wsparcie dla małych gospodarstw
Nowością w WPR na latach 2023 -2027 jest wsparcie dla małych gospodarstw z uprawami ekologicznymi o powierzchni użytków rolnych nie większej niż 10 ha które będzie mogło otrzymać wsparcie w ramach Interwencji „Rolnictwo ekologiczne” na uproszczonych zasadach.
To od rolnika będzie zależało czy skorzysta z uproszczenia , czy będzie deklarował uprawy w gospodarstwie w oparciu o warianty ekologiczne. W przypadku wyboru uproszczonego rolnikowi będzie przysługiwać płatność do hektara w jednakowej wysokości – niezależnie od grupy zaplanowanych upraw na poziomie 1640 złotych do ha.
Kolejną zmiana w uzyskiwaniu płatności ekologicznych jest możliwość uzyskania dodatku za prowadzenie zrównoważonej produkcji roślinno-zwierzęcej W ramach tego wsparcia wymagane jest posiadanie obsady zwierząt w gospodarstwie w granicach 0,5-1,5 DJP/ha.
Podstawowe wymagania
Do podstawowych wymagań stanowiących warunek uzyskania płatności należą:
- prowadzenie produkcji ekologicznej i odpowiednie przeznaczenie zbioru,
- uprawa gatunków roślin określonych prawem krajowym,
- posiadanie zwierząt (w przypadku płatności do upraw paszowych na gruntach ornych oraz do trwałych użytków zielonych),
- posiadanie zwierząt w obsadzie 0,5–1,5 dużych jednostek przeliczeniowych (DJP) na każdy hektar użytków rolnych (w przypadku premii za prowadzenie zrównoważonej produkcji roślinno-zwierzęcej),
- zachowanie trwałych użytków zielonych (co nie dotyczy pakietu małe gospodarstwa z uprawami ekologicznymi w przypadku trwałych użytków zielonych innych niż cenne przyrodniczo),
- posiadanie planu działalności ekologicznej.
W przypadku podstawowych upraw sadowniczych, ekstensywnych upraw sadowniczych oraz upraw jagodowych, dodatkowe wymagania stanowi:
- uprawa gatunków w okresie owocowania, a w przypadku upraw niebędących w okresie owocowania – potwierdzenie, że do założenia tych upraw wykorzystano materiał nasadzeniowy odpowiedniej jakości,
- obowiązek utrzymania minimalnej obsady dla poszczególnych gatunków roślin z tolerancją do 10% oraz utrzymania sadu przez 2 lata po zakończeniu okresu zobowiązania,
- coroczne wykonywanie na plantacji zabiegów uprawowych i pielęgnacyjnych.
Do podstawowych dokumentów dostarczanych przez wnioskodawców należy plan działalności ekologicznej. WPR wymaga, aby plany były opracowane przez uprawnionych do ich sporządzania doradców rolnośrodowiskowych.
Zmiany w wysokości wsparcia
Wsparcie dla rolnictwa ekologicznego to roczna płatność przysługująca do hektara powierzchni upraw prowadzonych metodami ekologicznymi. Wysokość szacowanych stawek płatności ma, zgodnie z WPR, stanowić pełną rekompensatę utraconych korzyści i dodatkowych kosztów związanych z prowadzeniem produkcji metodami ekologicznymi, czyli praktyk wykraczających ponad obowiązujące standardy.
Nowe stawki płatności do poszczególnych grup upraw zróżnicowano ze względu na:
- grupy upraw – co motywowano odmienną wysokością i rodzajem ponoszonych kosztów oraz utraconych korzyści dla danej grupy,
- status uprawy – wysokość płatności zależy od tego, czy dana uprawa znajduje się w okresie konwersji, czy też jest już uprawą ekologiczną (po okresie konwersji),
- posiadanie zwierząt w gospodarstwie rolnych na poziomie 0,5-1,5 DJP na ha w konwersji i po okresie konwersji.
Wysokość stawek zależna od wielkości gospodarstwa
Na stawkę płatności wpływ ma również zasada degresywności. Degresywność płatności dotyczy pomniejszenia przysługującej stawki płatności na zasadzie „im większe gospodarstwo, tym mniejsza płatność”. Pomniejszenie stawki płatności dotyczy gruntów przekraczających 50 ha.
Zgodnie z zasadą degresywności, płatność ekologiczna przysługuje w wysokości:
- 100% stawki podstawowej – za powierzchnię od 0,10 ha do 50 ha,
- 75% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 50 ha do 100 ha,
- 60% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 100 ha.
Rolnik może zatem już na tym etapie przewidzieć, jakie płatności mogą mu potencjalnie przysługiwać.
Szacowaną stawkę płatności do hektara można dodatkowo powiększyć o koszty transakcyjne. Koszty transakcyjne to częściowa rekompensata z tytułu kosztów kontroli gospodarstwa przeprowadzanej przez jednostkę certyfikującą w ramach systemu kontroli w rolnictwie ekologicznym. Rolnik może dobrowolnie ubiegać się o zwrot tego typu kosztów.
Żeby uniknąć podwójnego finansowania, zwrot kosztów transakcyjnych może przysługiwać pod warunkiem, że wnioskodawca nie będzie beneficjentem interwencji dotyczącej rozwoju obszarów wiejskich.
Rolnik, który wystąpi o płatność ekologiczną, musi podjąć zobowiązanie dotyczące prowadzenia dofinansowywanego gospodarstwa przez określony czas.
Uwaga: Dofinansowany rolnik będzie musiał realizować zobowiązania związane z działalnością ekologiczną przez okres 5 lat.
Stawki płatności „w okresie konwersji”, w ramach 5-letniego zobowiązania, mają przysługiwać nie dłużej niż przez pierwsze 3 lata realizacji zobowiązania. Zobowiązanie to ma obejmować przez te 3 lata uprawy w okresie konwersji.
Jeżeli rolnik wcześniej do danego gruntu otrzymał płatności ekologiczne w ramach analogicznych działań oferowanych przez starsze schematy pomocowe, wówczas do takiego gruntu przysługują płatności ekologiczne liczone według stawek określonych dla okresu po konwersji. Stawki płatności „po okresie konwersji” przysługują do upraw ekologicznych przez cały okres ubiegania się o wsparcie.
Wspólna polityka rolna zakłada, że szczegółowe zasady przyznawania płatności ekologicznych znajdą się dopiero w przepisach krajowych. Tym samym, po zatwierdzeniu WPR możemy oczekiwać na rozporządzenia krajowe precyzujące zasady przyznawania pomocy finansowej.
